دلایل افزایش وزن می‌تواند متنوع باشد و به چندین عامل مرتبط با سبک زندگی، تغذیه و عوامل مربوط به خود فرد یا عوامل روحی بستگی دارد. یکی از عوامل مهم، تغذیه نامتعادل و ناپایدار است. افرادی که در مصرف روزانه خوراک خود از کالری زیادی استفاده می‌کنند و عادت به استفاده از مواد غذایی با ارزش پایین و با چربی زیاد و استفاده از شکر و نمک بیش از حد دارند و متاسفانه در برنامه روزانه خود فعالیت ورزشی جایگاهی ندارد، در خطر چاقی هستند.
سبک زندگی صنعتی و امروزی که باعث کم تحرکی افراد جامعه شده است، باعث عدم سوزاندن کالری‌های مصرف شده و در نهایت چاقی می‌شود؛ چون چربی‌ها در بدن ذخیره شده و در نهایت باعث افزایش وزن می‌شود. در این مقاله از فروشگاه بهین دارو به بررسی دلایل افزایش وزن می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم تا روش‌ها و راهکارهایی را معرفی کنیم که به افراد کمک می‌کند مراقب افزایش وزن خود باشند و همچنین به بررسی عوامل و دلایل افزایش وزن خواهیم پرداخت و راهکارهای کنترل وزن و حفظ سلامتی بدن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
دلایل افزایش وزن
افزایش وزن می‌تواند به عوامل متعددی بستگی داشته باشد. اما برای سلامتی بیشتر خود لازم است به دیدن یک پزشک یا متخصص تغذیه مراجعه کنید تا علت افزایش وزن شما را تشخیص داده و راهنمایی‌های مناسبی را برای کنترل وزن برای شما ارائه دهد. توجه داشته باشید که این فهرست تنها یک بررسی کلی از عوامل افزایش وزن است و هر فرد ممکن است تحت تأثیر عوامل متفاوتی قرار گیرد. در ادامه، دلایل افزایش وزن را بررسی خواهیم کرد.
1. تغذیه نامتعادل
مصرف بیش از حد مواد غذایی پرکالری، چربی‌ها، شکر و نمک می‌تواند به افزایش وزن منجر شود. همچنین، انتخاب مواد غذایی با ارزش غذایی کم و فاقد مواد مغذی مهم نیز می‌تواند تاثیر منفی بر روی وزن داشته باشد.
2. کمبود فعالیت ورزشی
سبک زندگی نشسته و کم‌تحرک امروزی، باعث سوزاندن کالری کمتر و تجمع چربی در بدن می‌شود. فعالیت ورزشی کمتر از حد نیاز، عدم تحرک و فقدان تمرین‌های منظم می‌تواند عاملی برای افزایش وزن باشد.
3. عوامل روانشناختی
عوامل روانشناختی نیز نقش قابل توجهی در افزایش وزن ایفا می‌کنند. استرس، اضطراب، افسردگی و بی‌قراری امکان افزایش خوراکی و تغییر الگوی تغذیه را افزایش می‌دهند و از دلایل افزایش وزن به شمار می‌رود. برخی افراد به عنوان راه حلی برای مقابله با این وضعیت‌ها، به خوردن مواد غذایی با کالری بالا متوسل می‌شوند، که به افزایش وزن منجر می‌شود.
4. بیماری‌ها و عوارض داروها
برخی بیماری‌ها مانند بیماری‌های غددی، متابولیکی و هورمونی می‌توانند به افزایش وزن منجر شوند. همچنین، برخی از عوارض داروها نیز می‌تواند تغییراتی در سطح متابولیسم و توزیع چربی در بدن ایجاد کنند و منجر به افزایش وزن و چاقی شود.
5. عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی می‌تواند در شکل‌گیری ساختار بدن و تمایل به افزایش وزن، نقش داشته باشد در این وضعیت باید هوشمندانه و با مشورت پزشک و زیر نظر مربی‌های ورزشی وزن خود را کنترل کنید و بدنی سالم را برای خود به ارمغان آوردید.
6. سن
با پیشروی سن، متابولیسم بدن کاهش می‌یابد و نیاز به کالری کمتری وجود دارد، این علت و عملکرد بدن در صورت نداشتن تمرینات ورزشی می‌تواند به تجمع چربی و افزایش وزن منجر شود، پس سن یکی از دلایل افزایش وزن است و باید قبل زیاد شدن سن با فعالیت‌های ورزشی و تغذیع مناسب از آن جلوگیری کرد.
7. خواب کافی
کمبود خواب و کیفیت نامناسب آن می‌تواند در سبک زندگی سالم اختلال ایجاد کند و منجر به اختلالات هورمونی، افزایش اشتها و کاهش سوزاندن کالری منجر شود که برای بدن بسیار مضر است.
8. عوامل اجتماعی و فرهنگی
عوامل اجتماعی و فرهنگی مانند نحوه تغذیه در خانواده، تأثیر تبلیغات مواد غذایی ناسالم، فرهنگ تعارضی و عدم دسترسی به غذاهای سالم می‌توانند به افزایش وزن مرتبط باشند.
معضل افزایش وزن و مسئله و اهمیت آن در جامعه
افزایش وزن یکی از مسائل بزرگ و رو به افزایش در جوامع امروزی است که تأثیر گسترده‌ای بر سلامت و کیفیت زندگی افراد دارد. این مسئله، نه تنها از نظر ظاهری و احساسی برای افراد موثر است، بلکه به مشکلات جدی سلامتی منجر می‌شود. به طور مثال، چاقی و افزایش وزن بیش از حد با خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت، برخی از انواع سرطان و مشکلات مفصلی همراه است. از این رو، درک صحیح این مسئله و توجه به دلایل افزایش وزن و همچنین کنترل وزن و جلوگیری از اضافه وزن امری حیاتی است.
افزایش وزن از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز تاثیر قابل توجهی در زندگی فرد دارد؛ چون هزینه مراکز بهداشتی درمانی برای درمان مشکلات به وجود آمده ناشی از چاقی، بسیار زیاد است و این موارد مانع رشد و توسعه بهینه جامعه شده است. یکی دیگر از مشکلات افزایش وزن، تاثیر قابل توجه آن برروی روان و احساسات فرد است و می‌تواند منجر به افسردگی شود. پس با توجه به زیاد شدن افزایش وزن در جوامع، آگاهی افراد از علل و عوامل افزایش وزن و نیز راهکارهای پیشگیری و کنترل آن بسیار مورد اهمیت است و ارائه آموزش‌های مرتبط با تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و مدیریت استرس می‌تواند به طور قابل توجهی در کاهش این مشکل مؤثر باشد.
علت افزایش وزن ناگهانی
افزایش وزن ناگهانی ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد. پس اگر شما یا عزیزانتان در معرض افزایش وزن ناگهانی هستید، توصیه می‌شود ابتدا با یک پزشک مشورت کنید تا علت دقیق این افزایش وزن را تشخیص دهد و راهنمایی‌های لازم را ارائه کند. در زیر، تعدادی از علت افزایش وزن ناگهانی را برای شما توضیح خواهیم داد.
- انباشته شدن مایعات در بدن مثل مصرف بیش از حد نمک یا عوامل دیگر، می‌تواند منجر به افزایش وزن ناگهانی شود.
- برخی التهابات مانند التهاب مفاصل، التهاب روده و التهابات دیگر می‌تواند منجر به انتقال مواد التهابی و مایعات به بافت‌های بدن شده و یکی از دلایل افزایش وزن است.
- تغییرات هورمونی ممکن است ناشی از عواملی مانند بارداری، استفاده از داروهای هورمونی، دوران پساقاعدگی(یائسگی) و اختلالات هورمونی دیگر باشد. این تغییرات می‌تواند منجر به افزایش وزن ناگهانی در فرد شود.
- مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی، ضدتشنج، ضدآلرژی و همچنین داروهایی که تأثیر آنها بر سیستم هورمونی بدن است، می‌تواند به افزایش وزن ناگهانی منجر شود.
- مشکلات تیروئید و اختلالات در عملکرد غده تیروئید مانند کم‌کاری غده تیروئید می‌تواند به تغییر در سرعت متابولیسم بدن و در نتیجه به افزایش وزن ناگهانی منجر شود.
- تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی مانند مصرف غذاهای پرکالری، مواد شیرین کننده، چربی‌ها و غذاهای پر نمک، می‌تواند به افزایش وزن ناگهانی منجر شود.
رابطه بین تغذیه نامتعادل و افزایش وزن
تغذیه نامتعادل، به مصرف مواد غذایی بدون توازن و همچنین کمبود مواد مغذی گویند و از مهم‌ترین دلایل افزایش وزن است. این نوع تغذیه می‌تواند تأثیرات منفی و جدی بر روی وزن بدن داشته باشد. مصرف بیش از حد مواد غذایی پرکالری مانند چربی‌ها و شکر، به افزایش میزان کالری مصرفی منجر می‌شود. این افزایش کالری در صورتی که با فعالیت ورزشی کافی همراه نباشد، باعث انباشت چربی در بدن و افزایش وزن می‌شود، همچنین تغذیه نامتعادل می‌تواند منجر به کمبود مواد مغذی مهم مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها شود که منجر به افزایش اشتها و ترغیب به خوردن بیش از حد خواهد شد.
در صورت کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی، بدن ممکن است به خوردن بیش از حد ترغیب شود تا نیازهای مغذی را برطرف کند که در نهایت منجر به افزایش وزن خواهد شد. همچنین اختلال در کنترل سیگنال‌های سیری یکی از پیشامد‌های تغذیه نامتعادل است که می‌تواند منجر به اختلال در سیستم سیگنال‌های سیری شود. بدن معمولاً از طریق سیگنال‌هایی مانند سیگنال‌های اشباع و سیگنال‌های هورمونی تنظیم می‌شود. با تغذیه نامتعادل، این سیگنال‌ها ممکن است تخلیه یا تحریک نشوند که منجر به خوردن بیش از حد و افزایش وزن می‌شود.
کمبود فعالیت ورزشی و افزایش وزن
بدون شک، کمبود فعالیت ورزشی یکی از دلایل افزایش وزن است که می‌تواند به اضافه وزن و چاقی منجر شود. فعالیت بدنی منظم و مناسب نقش بسیار مهمی در سوزاندن کالری‌ها و کنترل وزن ایفا می‌کند. وقتی که ما فعالیت بدنی انجام می‌دهیم، انرژی مورد نیاز برای حرکت و فعالیت‌های ما از طریق سوزاندن کالری‌ها تأمین می‌شود. تمرین‌های ورزشی شدید‌تر، مانند دویدن، شنا، بدمینتون، وزنه‌برداری و تمرینات هوازی شدید، باعث افزایش مصرف انرژی و سوزاندن کالری بیشتری می‌شوند. علاوه بر این، تمرینات هوازی خاصی مانند ایروبیک و رقص می‌توانند متابولیسم بدن را بهبود داده و سوزاندن کالری در طول زمان را افزایش دهند.
به عنوان مثال، یک جلسه 30 دقیقه‌ای دویدن با سرعت متوسط می‌تواند بین 200 تا 400 کالری را سوزانده و متابولیسم بدن را برای ساعت‌ها بعد از تمرین بالا ببرد. این به معنی افزایش سوزاندن چربی و کنترل وزن می‌باشد. همچنین، فعالیت‌هایی مانند قدم زدن، دوچرخه‌سواری، یوگا و تمرینات مقاومتی نیز می‌تواند به تقویت عضلات، افزایش متابولیسم و کاهش وزن کمک زیادی کند. با توجه به اینکه بدن مصرف انرژی خود را به مقداری که لازم دارد تنظیم می‌کند، فعالیت بدنی منظم و مناسب می‌تواند کمک کند تا تعادل بین مصرف و سوزاندن کالری بهبود یابد و افزایش وزن کنترل شود.
افزایش وزن و عوامل روانشناختی که به همراه دارد
عوامل روانشناختی مانند استرس و اضطراب از مهم‌ترین دلایل افزایش وزن است و تمایل به خوردن غذای بیشتر را در فرد ایجاد می‌کند. در شرایط استرس و اضطراب، سیستم عصبی فعال می‌شود و هورمون‌های استرسی مانند کورتیزول افزایش می‌یابند که ممکن است به تغییر الگوی خوردن و افزایش سطح اشتها منجر شود. متاسفانه استرس و اضطراب باعث تغییر در رفتارهای خوردن نامنظم می‌شود. برخی افراد در مواجهه با استرس و اضطراب به خوردن بیشتر غذا روی می‌آورند و به عنوان یک راهکار غیرفعال برای کنترل احساسات نامطلوب و تسکین موقت احساسات منفی در نظر گرفته می‌شود.
مصرف غذاهای با کالری بالا که عموماً شامل چربی و شکر هستند، می‌تواند احساس رضایت و تسکین کوتاه مدت را به همراه داشته باشد. اما این الگوی خوردن بیشتر غذا به تدریج می‌تواند منجر به افزایش وزن بیشتر و ایجاد یک الگوی ناسالم از رفتار خوردن شود. بنابراین، درک رابطه بین استرس، اضطراب و خوردن بیشتر غذا می‌تواند به ما کمک کند تا در روند کنترل وزن و مدیریت سلامت خود تغییرات مثبت ایجاد کنیم، همچنین استفاده از راهکارهای مؤثر برای مدیریت استرس و اضطراب، مثل تمرینات آرامش‌بخش، مدیتیشن، الگوی غذایی سالم می‌تواند در کاهش انگیزه برای خوردن بیشتر غذا و کنترل وزن، تاثیر زیادی داشته باشد.
عوامل ژنتیکی که افزایش وزن را به دنبال دارد
یکی دیگر از دلایل افزایش وزن، عوامل ژنتیکی است که می‌تواند در افزایش وزن و چاقی نقش مهمی را ایفا کند. هر فرد دارای ژنتیک منحصر به فرد خود است که ممکن است تأثیر قابل توجهی در استعداد چاقی و نحوه تنظیم متابولیسم داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که ژنتیک می‌تواند تأثیر مهمی در میزان چربی بدن، تنظیم سیستم اشتها و سرعت متابولیسم داشته باشد و برخی افراد به علت عوامل ژنتیکی، چربی در بدنشان انباشته شود و سوزاندن آن دشوار باشد و یا مثلا به علت عوامل ژنتیکی تمایل به خوردن و ریزه‌خواری داشته باشند که نتیجه تمامی این موارد، افزایش وزن است. اما خوشبختانه باید بگوییم که ژنتیک تنها عامل افزایش وزن نیست و عوامل محیطی و رفتاری نیز نقش قابل توجهی در کنترل وزن ایفا می‌کند.
معرفی 4 بیماری که موجب افزایش وزن می‌شود
افزایش وزن ممکن است به دلیل بیماری‌های مختلفی رخ دهد. در زیر، تعدادی از بیماری‌هایی که ممکن است منجر به افزایش وزن شود را برای شما معرفی کرده‌ایم.
1. بیماری کم کاری غده تیروئید (hypothyroidism)
در این بیماری، غده تیروئید کمترین مقدار هورمون‌های تیروئید را ترشح می‌کند و باعث کاهش سرعت متابولیسم بدن می‌شود که در نهایت موجب افزایش وزن، خستگی، عدم تحمل سرما، تنبلی و دیگر علائم است که از اثرات این بیماری به‌شمار می‌رود، پس کم کاری تیروئید از دلایل افزایش وزن است که می‌تواند موجب چاقی بشود.
2. بیماری کوشینگ
یکی دیگر از دلایل افزایش وزن، بیماری کوشینگ است. در این بیماری، سطح بالای هورمون کورتیزول (هیدروکورتیزون) در بدن باعث افزایش اشتها، تجمع چربی در مناطق مختلف بدن (مانند صورت، شانه‌ها و شکم) و افزایش وزن می‌شود. بیماران با بیماری کوشینگ ممکن است دارای صورتی گرد و چاق، کاهش عضلات و سهولت در بروز شکستگی استخوان باشند. این بیماری در زنان باعث ایجاد نازایی است و در مردان باعث کاهش میل جنسی می‌شود.
3. بیماری تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
PCOSیک بیماری مرتبط با اختلال هورمونی است که در آن سطح هورمون‌های مرتبط با تخمک‌گذاری و هورمون‌های آدرنالین در بدن افزایش می‌یابد. افراد مبتلا به PCOS ممکن است با مشکلاتی مانند اضافه وزن، مقاومت به انسولین، اختلالات قاعدگی، افزایش رشد مو‌های زائد و ایجاد جوش زیاد برروی پوست مواجه باشند. این بیماری از دلایل افزایش وزن در خانم‌ها است که با رژیم غذایی صحیح طبق نظر پزشک و همچنین ورزش و فعالیت روزانه به سادگی قابل درمان است.
4. بیماری‌های روانی
برخی بیماری‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب می‌تواند از دلایل افزایش وزن باشد که می‌تواند باعث تغییرات در الگوی خوردن و در نهایت اضافه وزن و چاقی شود. برخی افراد به دلیل استفاده از خوراکی‌ها به عنوان راه برای تسکین احساسات منفی خود، ممکن است به خوردن بیش از حد غذا روی آورند.
مواردی که از افزایش وزن جلوگیری می‌کنند
تا اینجا با دلایل افزایش وزن آگاه شدیم و بهتر است بدانیم اگرچه اضافه وزن می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی و عوارض دارو و موارد دیگر باشد، اما نکاتی وجود دارد که با رعایت آنها میتوان افزایش وزن را مدیریت کرد و سبک زندگی سالم را برای خود به مرور ایجاد کرد. رعایت نکات ساده و آسانی که در زیر برای شما قرار داده شده است، شما را سالم و شاداب نگه می‌دارد و کمک می‌کند از افزایش وزن و آسیب‌هایی که به همراه دارد، در امان باشید.
تغذیه سالم
تمرکز بر مصرف رژیم غذایی سالم، با توجه به نیازهای مغذی بدن، می‌تواند در کنترل وزن مؤثر باشد. انتخاب مواد غذایی با ارزش غذایی بالا، مصرف میزان مناسب کالری، کاهش مواد غذایی با کالری بالا و افزایش مصرف مواد غذایی سبزیجات و میوه‌ها می‌تواند کمک زیادی به سالم ماندن شما کند.
فعالیت بدنی
تمرینات ورزشی و فعالیت بدنی منظم می‌تواند سبب سوزاندن کالری بیشتر و افزایش متابولیسم بدن شود. به عنوان مثال، ورزش‌های هوازی و مقاومتی می‌تواند سوزاندن کالری در طول روز را افزایش دهد و همچنین در روحیه نیز تاثیر مثبتی داشته باشد.
مدیریت استرس
زمانی که دچار استرس هستید بدن شما هورمون‌هایی مثل کورتیزول و آدرنالین ترشح می‌کند و تمایل به خوردن غذای شیرین در شما ایجاد می‌شود پس به دلیل تأثیر مستقیم استرس بر تمایل به خوردن بیشتر غذا و تأثیر آن بر متابولیسم، مدیریت استرس بسیار مهم است؛ چون یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش وزن، استرس و اضطراب است و برای اینکه به اندام دلخواه خود برسید مدیریت آن یک نیاز ضروری است.
علت چاقی شکم و پهلو
شکم و پهلو معمولاً مناطقی هستند که چربی در آنها تجمع می‌یابد. این تجمع چربی می‌تواند ناشی از مصرف کالری زیاد، کمبود فعالیت ورزشی، عوامل ژنتیکی و تغییرات هورمونی باشد و همه این موارد از دلایل افزایش وزن و چاقی شکم و پهلو به‌شمار می‌رود.
- تغذیه نامناسب و مصرف غذاهای با ارزش غذایی کم مانند غذاهای پرچرب و پرشکر، می‌تواند منجر به افزایش چربی در مناطق شکم و پهلو شود.
- کمبود فعالیت ورزشی و عدم تمرین منظم و کمبود فعالیت بدنی می‌تواند باعث کاهش سوزاندن کالری و تجمع چربی در مناطق شکم و پهلو شود و در نهایت باعث کاهش سرعت متابولیسم بدن و افزایش وزن شود.
- عوامل ژنتیکی و وراثت باعث تجمع چربی در مناطق شکم و پهلو می‌باشد. برخی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی، چربی بیشتری در ناحیه شکم و پهلو تجمع می‌یابد.
- تغییرات هورمونی مانند هورمون‌های استرس، هورمون‌های جنسی و هورمون‌های مرتبط با متابولیسم می‌تواند باعث تغییر در توزیع چربی و افزایش تجمع آن در مناطق شکم و پهلو شود و از دلایل افزایش وزن محسوب می‌شود.
- استرس و اضطراب نیز می‌تواند باعث تغییر الگوی خوردن و تمایل به خوردن بیش از حد غذا شوند، که در نتیجه می‌تواند به افزایش چربی در مناطق شکم و پهلو منجر شود.
